Onderzoek aan de Universiteit Gent (UGent) wijst er op dat cognitieve training potentieel heeft als preventieve interventie voor depressie. Zo vonden de onderzoekers in voorgaand onderzoek gunstige effecten op belangrijke onderliggende kwetsbaarheden zoals stressgevoeligheid en negatief denken. Recent onderzoek toont aan dat dit tevens het risico op het optreden van toekomstige depressieve episoden reduceert.
Achtergrond
Depressie vormt een veelvoorkomende psychische stoornis waarbij klachten zoals aangehouden neerslachtigheid en verlies van interesse, energie en plezier centraal staan. Naast deze klachten ervaren patiënten vaak geheugenen concentratieproblemen wat het dagelijks functioneren bemoeilijkt en zo de kans op herval vergroot. Eén van de moeilijkheden bij de behandeling van depressie is dat – zelfs na succesvolle behandeling en na het verdwijnen van depressieve symptomen – vaak een aantal “restklachten” aanwezig blijven, waaronder cognitieve klachten (bijvoorbeeld aanhoudende geheugen- en concentratieproblemen) en gepieker. Dergelijke klachten reageren slechts beperkt op gangbare interventies voor depressie. Daarbovenop toont onderzoek aan dat deze klachten een verhoogde kwetsbaarheid reflecteren voor het ontwikkelen van toekomstige depressieve episodes. Eerder onderzoek toont aan dat dergelijke kwetsbaarheidsfactoren beïnvloed kunnen worden door gerichte interventies, waaronder cognitieve trainingsprocedures. Zo observeerden we reeds verschillende keren gunstige effecten van cognitieve training op gepieker en ernst van depressieve klachten. Deze beloftevolle bevindingen spoorden ons aan om na te gaan of het trainen van deze cognitieve mechanismen de kans op het optreden van depressieve episoden kan verminderen op lange termijn.
Cognitieve training als preventieve interventie voor depressie
In een recente studie voerden 92 voorheen depressieve patiënten gedurende twee weken een computertaak uit. Dit kon gaan om een cognitieve training gericht op het aanpakken van werkgeheugenprocessen of een minder intensieve trainingsprocedure die gebruikt werd als controlegroep. In deze studie brachten we als eerste de preventieve effecten van cognitieve training op lange termijn in kaart. Hiertoe onderzochten we onder andere de effecten van cognitieve training op (i) cognitief functioneren, (ii) heroptreden van depressieve episodes, en (iii) algemeen functioneren gedurende een periode van één jaar. Na het beëindigen van de trainingsperiode werd elk van de voorheen depressieve patiënten opgevolgd met wekelijkse beoordelingen van emotieregulatie, cognitieve klachten, depressieve symptomen en veerkracht. Na 1 jaar follow-up voltooiden de deelnemers een gestructureerd klinisch interview, alternatieve taak en vragenlijsten.
De resultaten
- Patiënten met een depressieve voorgeschiedenis die de cognitieve training volbrachten, vertoonden op lange termijn een verbetering in cognitieve vaardigheden in vergelijking met de controle conditie.
- We observeerden gunstige effecten van cognitieve training op risico op heroptreden van depressieve episoden gedurende een periode van één jaar volgend op de training.
Deze resultaten tonen aan dat cognitieve training interessant kan zijn als preventieve interventie voor depressie en biedt een aanzet voor grootschaliger onderzoek gericht op de optimalisatie van de trainingsprocedure voor klinische toepasbaarheid.
Hiertoe zijn we momenteel actief op zoek naar geïnteresseerde deelnemers (zie hieronder).
Deelname aan onderzoek naar preventie van depressie aan de UGent
Aan het Psychopathologie en Affectieve Neurowetenschappen lab van UGent loopt momenteel een studie waarin we op zoek gaan naar het optimale aantal trainingsessies van deze cognitieve training als preventieve interventie voor depressie. Hiertoe zoeken we momenteel volwassenen tussen de 18 en 65 jaar die ooit een depressie doormaakten en op dit moment ten minste 3 maanden niet meer depressief zijn. In het kader van deze studie wordt online toegang tot de cognitieve trainingsinterventie aangeboden. Dit onderzoek vindt plaats in de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen van UGent (Gent; twee sessies vinden plaats in de faculteit, alle overige elementen inclusief de trainingssessies kunnen vervolgens van thuis uit online uitgevoerd worden). Er wordt een onkostenvergoeding voorzien voor deelname (€40). Voor vrijblijvende info met betrekking tot deelname aan de studie, gelieve via e-mail (Cogtraining2@UGent.be) contact op te nemen.
Contactpersoon voor meer informatie omtrent de onderzoeksresultaten:
Prof. dr. Kristof Hoorelbeke, Universiteit Gent, Vakgroep Experimenteel-Klinische en Gezondheidspsychologie, Henri-Dunantlaan 2, 9000 Gent; E-mail: Kristof.Hoorelbeke@UGent.be
Publicatie Hoorelbeke, K., Van den Bergh, N., de Raedt, R., Wichers, M., & Koster, E. H. W. (2021). Preventing Recurrence of Depression: Long-Term Effects of a Randomized Controlled Trial on Cognitive Control Training for Remitted Depressed Patients. Clinical Psychological Science, 9, 615–633. doi: 10.1177/2167702620979775