De kracht van peers in ontwikkelingstrajecten van jongeren
Discovery Colleges bieden een open aanbod van workshops voor jongeren tussen 16 en 25 jaar die willen werken aan hun psychisch welzijn, alsook aan jongeren met een interesse rond het thema. Deze colleges ontwikkelden zich recent in de jeugd-ggz en zijn gebaseerd op de HerstelAcademies (Recovery Colleges) voor volwassenen. In dit artikel onderzoeken we welke interessante raakvlakken en verschillen er zijn met de HerstelAcademies.
What’s in a name: Discovery Colleges
In de volwassenen-ggz wordt het herstel-paradigma breed gedragen. In de Van Dale wordt het woord herstel omschreven als genezing of het terugkeren naar vroegere (goede) toestand. Bij persoonlijk herstel bedoelt men opnieuw met zin en tevredenheid kunnen leven of zich herstellen. Door de algemene opvatting van herstel, het terugkeren naar een vroegere toestand, leeft er weerstand over het gebruik van deze term bij jongeren. Omdat jongeren zelf aangeven dat het proces van herstel voor hen veelal een proces is van zichzelf verder te ontdekken, te kunnen blijven ontwikkelen, in plaats van terug te keren naar eerdere ontwikkelingsstadia, verkiest men de naam Discovery Colleges in plaats van Herstelacademie of Recovery Colleges.
De kracht van een Discovery College is drieledig:
- Jongeren worden via een educatief model, eerder dan een therapeutisch of medisch model, gesteund bij hun ontwikkeling: eigensturing, zingeving en burgerschap schuiven naar voren.
- Organisaties werken volgens het subsidiariteitsprincipe vanuit een gezamenlijke visie, de aanpak is sectoroverschrijdend (ontschotting), inspelend op regionale sterktes.
- Bijzonder aan het aanbod van de Discovery Colleges is dat het steeds gebeurt vanuit cocreatie tussen peers (leeftijds- en leefstijlgenoten), ervaringsdeskundigen en professionals. Vanuit de geraadpleegde literatuur en contacten met Discovery Colleges wordt ook het belang van het betrekken van naasten en familie opgemerkt, maar het is nog zoeken om dit in de praktijk om te zetten. Discovery Colleges streven naar een meer gelijke relatie waarin de professionals en jongeren duidelijk op meer gelijke voet staan, gericht op het samen leren in een participatief proces.
Cocreatie in Discovery Colleges
Cocreatie waarbij de jongeren en professionals samen de college runnen, is net als voor de HerstelAcademie ook voor een Discovery College een belangrijk uitgangspunt. In vergelijking met HerstelAcademies zien we wel een verschil in de rollen, waarbij de rol van peers meer nadrukkelijk aanwezig is.
Ook de professional heeft een bijzondere taak. Hoewel uit onderzoek blijkt dat mensen kunnen herstellen en dat ook doen zonder professionele hulp, kan de professional helpen bij het bevorderen van persoonlijk herstel. Een belangrijke implicatie van deze bevinding is wel dat het aanbod van professionals direct aansluit bij de behoefte van de jongere en zijn omgeving. Dit vraagt om een flexibele en presente houding van de professional. Een mooie metafoor is de professional die als herstelgids de wandelaar helpt om zijn rugzak te onderzoeken. De wandelaar kiest zijn traject, maar professionals beschikken over informatie over het traject, omdat ze het traject al eerder met anderen hebben gedaan of in sommige gevallen omdat ze zelf een hersteltraject hebben doorlopen.
Ook evidence-based modellen zijn nuttig binnen een model van Discovery Colleges. De sleutel om met evidence-based richtlijnen om te gaan binnen een herstelgerichte praktijk is om het bewijs te gebruiken om een dialoog aan te gaan met de jongere, informatie te verstrekken en zo samen met de jongere en zijn omgeving keuzes te maken.
In het vormgeven van cocreatie in de praktijk spelen dus verschillende dynamieken, dit vraagt om een volgehouden inspanning en aanpak om een equipe te creëren waar ieder zijn plek en meerwaarde ervaart. Cocreatie is belangrijk, en vraagt een zekere mate van flexibiliteit in het beginstadium. Bij aanvang zullen de meeste DC’s niet beschikken over een groep peers en medewerkers die afgestemd zijn op elkaar. Maar zo veel als mogelijk samen starten en samen leren is wel de boodschap die we meekrijgen uit de literatuur.
Draaiboeken en toolboxen
Aan een HerstelAcademie worden cursussen steeds per twee gegeven, een professional en een persoon met ervaringskennis. De trainers hanteren een cursusplan met vooraf afgesproken lesinhouden, rolverdeling en structuur. Discovery Colleges hanteren eerder draaiboeken of toolboxen dan cursusplannen. In zo’n box zitten een aantal onderwerpen en methodieken waarmee de jongeren naar eigens wens en op eigen tempo aan de slag gaan. Het verloop van de lessen kent een minder vaste structuur. Workshops hebben een beginuur, maar het einduur kan variëren. Soms eindigen workshops sneller dan gepland, soms later. Pauzes worden genomen op aangeven van de deelnemers.
Elementen als veiligheid, risico en kwetsbaarheid moeten worden opgenomen tijdens het hele verloop en de uitbouw van de DC. Bij jonge leeftijdsgroepen heeft men gemerkt dat het voor de groep langer duurde om zich te vormen dan bij de oudere leeftijdsgroepen. Daarom werden sommige workshops bijvoorbeeld verlengd tot acht in plaats van zes weken.
Ook het vinden van manieren om de overgang voor jongeren na afloop van de cursus te vergemakkelijken kreeg extra aandacht. Om te voorkomen dat jongeren na de cursus in een leegte terechtkomen, organiseren DC’s tal van nevenactiviteiten zoals een studentenraad, een schoolbal, ontmoetings- en afstudeermomenten.
Een aantal Discovery Colleges kozen ervoor om een aanbod te doen op plaatsen waar jongeren reeds aanwezig waren. Zo werd er een cursusaanbod gedaan binnen een behandelafdeling in een ziekenhuis. Hierbij werd benadrukt dat het voor de behandelafdeling wel noodzakelijk is om het herstelparadigma te implementeren binnen de gehele setting en niet enkel tijdens de activiteiten van de DC.
Hoever staan we in Vlaanderen met Discovery Colleges?
De openbare bibliotheek Arhus in Roeselare heeft een HerstelAcademie voor jongeren en in Gent startte een regionale werkgroep zijn Discovery College. Aandacht voor cocreatie en ervaringsdelen rond psychische kwetsbaarheid zien we ook bij Esperto, een initiatief van het netwerk kinderen en jongeren Yuneco in Vlaams-Brabant. Ook een initiatief als Cachet dat zich breed richt naar jongeren in de jeugdhulp zet in op het thema psychische kwetsbaarheid. Binnen een aantal hogescholen waaronder Howest wordt ingezet op peersupport. Studenten worden ondersteund om elkaar te helpen en wegwijs te maken binnen het peer-support aanbod en de school.
Jongeren geven aan geen nood te hebben aan een extra plek of college voor een aanbod zoals dat van Discovery College. Ze zijn vandaag reeds verplicht aanwezig in tal van initiatieven zoals hun school of jeugd- en sportverenigingen. Als we met de bril van de jongeren kijken naar het aanbod van de Overkophuizen, zien we reeds een sterk discovery-based aanbod. Als we rekening houden met wat jongeren aangeven, kan het verbinden met een aanbod van Discovery College ook voor hen een win-winsituatie zijn. Vanuit een breder partnerschap kan er dan gewerkt worden aan het vinden en ondersteunen van peers met ervaringskennis en het realiseren van een open groepsaanbod. De jongeren met een leerwens hoeven zich dan alvast niet te verplaatsen naar een extra initiatief voor dit aanbod.
Ook digitale omgevingen als www.littekens.org, waar influencers en vloggers een forum krijgen, of serious games als Lockdown Minds kunnen het aanbod voor jongeren verbreden.
Vzw Psyche ondersteunt de DC-werkgroep, een lerend netwerk met betrokkenen uit verschillende regio’s die samen nadenken om het concept vorm te geven in Vlaanderen. De werkgroep heeft recent een eerste werkboek voor DC’s uitgewerkt. De werkplaats werkt ook aan een vertaling van het herstelparadigma naar jongeren, en de rol van peers en ervaringswerkers binnen dit paradigma. We komen er graag later meer uitgebreid op terug.