Gedwongen opname of beschermende maatregel
Wet inzake de bescherming opgelegd aan een persoon met een psychiatrische aandoening
De wetgeving rond de bescherming van personen met een psychiatrische aandoening is grondig vernieuwd. De nieuwe wet, van kracht sinds 1 januari 2025, biedt een aangepast kader voor beschermingsmaatregelen. Deze aanpassingen hebben tot doel om de rechten en de waardigheid van personen met een psychiatrische aandoening beter te beschermen, terwijl tegelijkertijd hun veiligheid en die van anderen wordt gewaarborgd.
Wat houdt deze wet in?
De nieuwe wetgeving gaat verder dan een update; er is sprake van een ingrijpende aanpassing. De doelstellingen zijn ambitieus en richten zich op:
- Verminderen van trauma en stigma.
- Meer nadruk op vrijwillige zorgopties in plaats van dwang.
- Beperken van spoedprocedures door een klinische evaluatieperiode in te voeren.
- Het betrekken van de cliënt en zijn omgeving bij elke stap in het proces.
Een beschermingsmaatregel kan enkel worden opgelegd als aan alle volgende criteria is voldaan:
- Psychiatrische aandoening: De persoon lijdt aan een psychiatrische aandoening.
- Nood tot bescherming: De toestand van de persoon brengt zijn eigen gezondheid of veiligheid in gevaar, of vormt een ernstige bedreiging voor anderen.
- Geen alternatieven: Er zijn geen andere geschikte behandelingen beschikbaar.
Daarnaast moet er een direct verband zijn tussen de psychiatrische aandoening en de noodzaak tot bescherming.
De wetgeving behoudt de dubbele toegangspoort:
- Gewone procedure: Via de vrederechter
- Spoedprocedure: Via de procureur des Konings
Met deze vernieuwde wetgeving wordt een balans gezocht tussen bescherming, rechten en zorg voor personen met een psychiatrische aandoening. Voor meer informatie of ondersteuning, bekijk ons aanbod of neem contact met ons op.
Procesbegeleiding
De procesbegeleiders van Psyche faciliteren intersectorale samenwerkingsverbanden en kennisdeling rond beschermingsmaatregelen, met als doel de kwaliteit van zorg te verbeteren in alle fases van de maatregel.
Op regionaal niveau
In alle Vlaamse provincies bestaan er overlegstructuren die zicht richten op beschermingsmaatregelen. Er bestaan ruwweg twee soorten overleg, namelijk gericht op minderjarigen en gericht op volwassenen. In sommige regio’s neemt Psyche een faciliterende rol op.
Limburg: Sinds 2015 begeleidt Psyche (voorheen VLOGG) de werkgroep beschermingsmaatregelen (voorheen: ‘gedwongen opname’). Voorbeelden van realisaties zijn het draaiboek beschermingsmaatregelen (versie december 2024). Dit is een dynamisch document dat regelmatig herwerkt wordt om aan te sluiten bij nieuwe inzichten en regelgeving.
Vlaams-Brabant: Psyche start de werkgroep gedwongen opname, die stopgezet werd in 2017, opnieuw op.
Op Vlaams niveau
Naast regionale samenwerking zetten de procesbegeleiders zich in om kennisdeling op Vlaams niveau te versterken. Dit omvat zowel uitwisseling tussen experten als expertisedeling met het brede werkveld via initiatieven zoals een Vlaamse studiedag en een e-learning.
Contacteer de procesbegeleider Joke Jonckiere
Materialen
- Infographic over de procedures
- FOD Volksgezondheid: cijfers over gedwongen verblijven
- Volledige wettekst (Belgisch Staatsblad)
- Samenvatting van de wettekst (FOD Justitie)
- draaiboek beschermingsmaatregelen?
Gerelateerde documentatie
In onze kennis- en documentatiedatabank vind je allerlei brochures, infographics, factsheets en meer over verschillende thema’s binnen de geestelijke gezondheidszorg.
